Column door Willemien Vreugdenhil, projectleider City Deal Impact Ondernemen.
Het volstaat niet meer om te zeggen ‘don’t look up!” (zoals de titel van de dystopische film van Adam McKay uit 2021 met Leonardo DiCaprio en Jennifer Lawrence over een dreigende meteorietinslag). We kúnnen niet meer wegkijken van de negatieve impact van de traditionele manier van ondernemen. Het moet aangepakt worden. En snel.
Jongere generaties zijn zich heel bewust van de negatieve impact van het traditionele denken over ondernemerschap en economie. Maar er heerst ook veel, zoals
Michel Scholte (minister voor nieuwe economie) dat noemt, impact analfabetisme: veel mensen zitten vast in het oude denken over economie rond winstmaximalisatie en gerelateerde werkprocessen met grote gevolgen voor mens en milieu.
(Grote) ondernemingen die al langere tijd produceren moeten heel ver terug gaan om hun processen te verduurzamen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen en af en toe een goed doel steunen is niet meer genoeg. Sociaal ondernemerschap en impact ondernemen bevorderen zijn hier belangrijke aspecten en moeten serieuzer genomen worden door gemeenten.
Traditionele werkprocessen moeten vanaf de grond aangepakt worden en verduurzaamd worden om een positieve ecologische en sociaal maatschappelijke bijdrage te kunnen leveren. Maar vanwege het heersende impact analfabetisme zitten hier veel uitdagingen. Veel gemeenten zijn hopeloos verkokerd en inkoop is nog vaak alleen op laagste prijs. Er bestaat een grote verlegenheid hóe een écht begin te maken.
Een begin kan zijn om als gemeente met behulp van de Sustainable Development Goals (SDG’s) inzichtelijk te krijgen wélke impact verschillende afdelingen maken. Met SDG’s kan meer richting worden gegeven aan de impact die gemaakt wordt en hoe je kunt veranderen. Zo kun je kijken waar verbeterpunten zijn en waar de zwakkere kanten liggen in gemeentelijke processen, beleid en bedrijfsvoering.
Tien redenen waarom aandacht vanuit gemeenten voor impact ondernemen een no brainer is:
- Wat publiek en wat privaat is, is de afgelopen decennia in een compleet andere ordering komen te staan. Het economisch denken heeft onze hele samenleving doortrokken en ons taalgebruik volledig doordesemd. Publieke taken werden met brede parlementaire steun afgestoten. En toen kwam de Corona crisis en werd in één keer duidelijk dat de private sector, als het erop aankomt, sterk afhankelijk is van de overheid (corona steun). Het is dus logisch om als overheid én bedrijfsleven samen de maatschappelijke opgaves te lijf te gaan. En sociaal – / maatschappelijk- of impact ondernemers hebben vanaf het eerste uur laten zien dat dit kán. De koopman en de dominee moeten (weer) gaan samenwerken.
- Impact ondernemen onderscheidt zich door:
- Maatschappelijke waarde staat boven aandeelhouderswaarde;
- Er wordt gerekend met echte prijzen;
- Er wordt gedacht in “commons” (grond, vastgoed, etc. zijn van de gemeenschap en moeten bereikbaar blijven voor iedereen);
- Er wordt gedacht aan het collectieve- en andersmans belang;
- Burgers staan centraal
- Impact ondernemen is iets anders dat “green washing”, “social washing” of meer hip and happening “brede welvaart washing” of “SDG washing”. Het is geen morele zelfbevrediging van overheden en bedrijven. Het is de maatschappelijke opgave centraal zetten en zonder primair winstoogmerk als doel op zich, in samenwerking met burgers en overheden, deze op een ondernemende manier aanpakken.
- Het vertrouwen in de politiek is laag geworden. De lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen heeft daarmee te maken. Dit vraagt om verandering op allerlei fronten. DURVEN DOEN! En loslaten waar dat kan. Veel impact ondernemers zijn een geweldige uitvoerder van het terugbrengen van armoede, het succesvol terugbrengen van mensen naar werk, het opnieuw verwaarden van reststromen of het verminderen van afval bijvoorbeeld. Dit betekent ook het ont-schotten van budget bij gemeenten en beschikbaar stellen van out of pocket budget voor uitvoerders waar ‘vrij’ over beschikt kan worden. (Zodat er sneller en op maat kan worden gereageerd in situaties van inwoners die daarom vragen). Denk niet meer in ruimtelijk versus sociaal, maar vanuit het perspectief van de inwoners en hun maatschappelijke opgaven.
- Ga bij impact ondernemen niet (te snel) mee in de focus op groei (van de gemeente). De ervaring leert dat veel politieke en (hoog) ambtelijke aandacht en daarmee capaciteit en geld gaat naar groei gerichte onderwerpen. Zorg voor een goede balans bij de bestaande stads vraagstukken. In capaciteit en geld. Dát is echt bréde welvaart.
- Om impact ondernemen écht ruimte te geven: zorg dat minimaal 1% van de gemeentebegroting beschikbaar is voor initiatieven van impact ondernemers en burgerinitiatieven uit de stad.
- Koop vanzelfsprekender in bij impact ondernemers. Maak sociale én duurzame criteria verplicht bij aanbestedingen én controleer er op. Ervaring leert dat SROI écht kan werken, maar dat dit wél serieus genomen moet worden, óók tijdens de uitvoering.
- Benut als gemeente de kennis en kunde van je burgers en je impact ondernemers. Wees behoudend met het telkens inhuren van bureau’s met een nieuwe, onbegrijpelijke taal en voorstellen die niet goed landen bij de burgers of een bijdrage leveren aan maatschappelijke opgaven. In veel gemeenten wonen experts met een dijk van ervaring en expertise opgedaan in hun werk.
- Bestrijd het impact analfabetisme bij (je eigen) overheid/ overheden en bedrijven. Help met inzet van sociaal ondernemers om taal, methodes en business modellen te (her)ontdekken, waarbij de brede welvaart en maatschappelijke opgaven centraal staan.
- Zet in op een sturingsfilosofie die bijdraagt aan bijvoorbeeld de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de VN én onze eigen grondwet.
Wil je meer weten over Impact Ondernemen en wat de City Deal Impact Ondernemen voor steden en andere partners hierin kan betekenen, neem dan met mij contact op.
(April 2022)